واج شناسی اجتماعی: بررسی موردی قلب واجی در زبان فارسی

تنوعات زبانی همواره با پیچیدگی روابط اجتماعی گسترده­تر می­شوند. در این میان تعامل عوامل آوایی و اجتماعی  نقش فراوانی در تنوعات زبانی دارد. هدف مقاله حاضر بررسی ماهیت فرآ­یند قلب واجی و رابطه آن با عوامل اجتماعی سن و تحصیلات است. چارچوب این مقاله واج شناسی اجتماعی و  واج شناسی بهینگی و روش تحقیق تحلیلی و میدانی است. در این  تحقیق 110 واژه توسط 56 آزمودنی تلفظ شدند. در تحلیل واج شناسی که در قالب  نظریه بهینگی است، مشخص شد که اصل آرایش رسایی و قانون برخورد هجایی عوامل ایجاد این فرآیند در زبان فارسی هستند. همچنین ترتیب همخوانهای دخیل در این فرایند مشخص گردید. آزمودنی ها با توجه به متغیر سن در چهار گروه سنی  4-5 سال،6-7 سال،  29-40 سال و 41-69 سال و نیز با توجه به متغیر تحصیلات در سه گروه بی سواد، تحصیلات متوسط و تحصیلات دانشگاهی تقسیم بندی شدند. نتایج نشان داد که با افزایش سن وقوع فرآیند قلب کاهش می­یابد. همچنین با توجه به متغیر تحصیلات مشخص گردید که با افزایش تحصیلات نیز از میزان وقوع این فرایند کاسته می شود.